Gagauzların kökeni hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Yaygın olarak kabul edilen görüşe göre Gagauzlar 11. yüzyıl civarında Orta Asya'dan bölgeye gelen Oğuz, Peçenek ve Kıpçak Türkleri'inden gelmektedir. Gagauz adı da Gök + Oğuz kelimelerinin birleşip değişim geçirmesi ile ortaya çıkmıştır. Diğer bir görüşe göre ise Gagauzlar 13. yüzyılda Bizansa sığınan II. İzzeddin Keykavus ile birlikte Dobruca'ya yerleşen Selçuklu Türkleri'nin torunlarıdır. Bu görüşe göre Gagauz kelimesi “Keykavus” kelimesinin değişim geçirmesi ile ortaya çıkmıştır.
14. yüzyılda Balık Bey önderliğinde Balkanlarda bir devlet kurmuş olan Gagauzlar'ın toprakları 1417'de Osmanlı hakimiyeti altına girmiştir. Türk olmalarına rağmen farklı bir dine inandıkları için Osmanlılar tarafından ihmal edilen Gagauzlar Bulgar ve Rum din adamlarının baakısı altında kalmıştır. Daha sonraki dönemde bölge Osmanlı'dan çıkıp Çarlık Rusyası tarafından işgal edilmiştir. 1906 yılında Komrad (Moldova) merkezli bağımsız bir devlet kurmak için ayaklanan Gagauzlar, Çarlık ordularına yenilmiş ve devletleri çok kısa ömürlü olmuştur.
Uzun yıllar Müslümanlar ile birlikte yaşadıkları için Gagauz kültüründe İslam izlerine ratlanmaktadır. Ayrıca eski Türk inancından kalma gelenekler de Gagauzlar tarafından yaşatılmaya devam edilmektedir. Hristiyanlıkta kurban geleneği olmamasına rağmen eski Türk dininden gelen “Iduk Kurbanı” (bkz Divan-ı Lügati Türk) Gagauzlar tarafından hala sürdürülmektedir. Türk kültüründe ve mitolojisinde derin bir yeri olan ve birçok Türk halkı için çok saygın bir hayvan olan kurta adanmış Kurt Bayramı (Canavar Yortusu) da Gagauz kültüründeki önemli bir bayramdır.
Hamdullah Suphi Tanrıöver'in Bükreş büyükelçisi olduğu (1931 – 1944) dönemde Gagauzlar ile ilişkiler yeniden başlamıştır. O dönemde Romanya sınırları içinde yer alan Gagauz köylerinde Türkçe eğitim veren okullar açılmış, birçok Gagauz gencinin Türkiye'ye gelerek çeşitli okullarda eğitim alması sağlanmıştır.
Gagauzlar ile ilgili ayrıntılı bilgiler için bakınız: “Gagauzlar”, Prof. Dr. Mustafa Argunşah & Prof. Dr. Harun Güngör.
Gagauz Özerk Bölgesi Bayrağı
Gagauzlar tarafından kullanılan başka bir bayrak
