Ahir Zaman - Yunus Emre

- Acaba Yunus günümüzü mü tarif ediyor? -

İşidün hey ulular
Ahir zaman olısar
Sağ müslüman seyrekdür
Ol da gümân olısar

Danişmend okur tutmaz
Derviş yolun gözetmez
Bu halk öğüd işitmez
Sağır heman olısar

Gitdi beyler mürveti
Binmişler birer atı
Yediği yoksul eti
İçtiği kan olısar

Yani er kopdı erden
Elin çekmez murdardan
Deccal kopısar yerden
Onlar uyan olısar

Birbirine yanu yana
İtdiğin kalur sana
Yarın mahşer gününde
Cümle ayan olısar

Ey Yunus imdi senün
Işkıla geçsün günün
Sevdüğün kişi senun
Canına can olısar

- Yunus Emre -

Gökçen Efe (1891, Ödemiş - 16 Kasım 1919, Tire)

Asıl adı Hüseyin'dir. Uzun yıllar akrabası olan Çakırcalı'nın yanında zeybeklik yaptı. 1914 yılında dönemin İttihat ve Terakki İzmir sekreteri Celal (Bayar) Bey ve İzmir valisi Rahmi Bey'in telkinleri sonucu efeliği bıraktı. Yunanlılar'ın İzmir'e asker çıkarması sonucu tekrar dağa çıktı ve Kuva-yi Milliye'ye katıldı. Yaptığı baskınlarla Yunan ordusuna önemli kayıplar verdirdi. 16 Kasım 1919'da İzmir'in Tire ilçesi yakınlarındaki Göcen Dağı civarında Yunanlılar tarafından şehit edildi...

Nerdesin Atatürk, Nerdesin?

- Arif Nihat Asya, 10 Kasım 1946 / Adana -

İşte biz, bugün bu saatte, burada seninle randevu verdiğimiz yerdeyiz...
Sen nerdesin? Heykellerde mi, mezarlarda mı, taşlarda mısın?...
Bu sararmış yüzler, bu yerlere çevrilmiş gözler, bu hıçkırıklar, bu gözyaşları nedir?...
Boğulan hıçkırıklarda mı, dökülen yaşlarda mısın?...
Yurdumun yine baharı yeşil, mavi, pembe...
Yine kışı hırçın, beyaz. Mevsimler bıraktığın gibi...
Yerliyerinde... Ve senin Adana'n, yine senin bakışların kadar ılık...
Sen yazlarda mı kaldın, baharlarda mı, kışlarda mısın?...
Gözlerimiz yollarda kaldı, sen yollarda kaldın; gelemedin.
Uzat elini: İnişlerde mi, yokuşlarda mısın?
Gözlerimizi yumunca görünüyor, açınca kayboluyorsun...
Kimden soralım, nerde bulalım seni: Hayallerde mi, düşlerde misin?...
Şu kubbelerde, şu tavanlarda senin için “Yaşa!” seslerinin ve ışıklarının çınlayıp taştığı günler biliriz...
Yine alkışlarda mı, eller üstünde mi, gözlerde mi, gönüllerde mi, başlarda mısın?
Senin kumandanla yürüyor, senin kumandanla duruyor orduların...
Sesin kulaklarda...
Sen yürüyüşlerde mi, duruşlarda mısın?
Boruların çınlıyor çın çın...
Davulların, trampetlerin vuruluyor gümbür, gümbür...
Söyle: Borularda mı, vuruşlarda mısın?
Destanlara geçen masallara karışan bir adın var; manilerin söylendi, şiirlerin yazıldı...
Sen ATA oldun ve sözlerin ATASÖZÜ oldu; fakat kendin nerde kaldın?...
Atasözlerinde mi, manilerde mi, deyişlerde misin?
Akşam yine sofranı kurduk, sevdiğin şeyleri dizdik; seni sevenler toplanıp oturduk, bekliyoruz.
Sen nerdesin? Sen ki iki elin kanda olsa gelirdin.
Yoksa bizden gizli, bize müjdeler getirecek muhteşem işlerde misin?
Sağda aradık, solda aradık; bir düne çevirdik başımızı bir yarına baktık.
Bilmem ki geleceklerde mi, geçmişlerde misin?
Heryerin süsü, her işin âşinası idin.
Sorduk: Ankara'dadır dediler, senin için...
Nerdeysen oraya gelelim...
Söyle: Güreşlerde misin, yarışlarda mısın?
Yazdığın kitabı heceliyor, heceliyor, sökemiyoruz; kitabından okutmaya gel bizi...
Ses ver bize... Sesimize cevap verirdin nerde olsan...
Yoksa yine sınır boyu manevralarda mı, savaşlarda mısın?
Dilimizde sevdiğin havalar...
“Alişim”i çalıyoruz: “Allı Yemeni”yi, “Dağbaşı”nı, “İstiklâl Marşı”nı söylüyoruz.
Sesin sesimizden ayrı değil, fakat sen nerdesin?...
Şarkılarda mı, türkülerde mi, marşlarda mısın?
İşte biz bugün, bu saatte, burada seninle randevu verdiğimiz yerdeyiz.
Sen heykellerde mi, mezarlarda mı, taşlarda mısın?
Yazdığın kitabı heceliyor, heceliyor, sökemiyoruz; kitabından okutmaya gel bizi...
Ses ver bize... Sesimize cevap verirdin nerde olsan...
Yoksa yine sınır boyu manevralarda mı, savaşlarda mısın?

Manisa İl Merkezinde Saruhanlılar Döneminden Günümüze Ulaşan Eserler - Bölüm 2

Hazırlayan: Tonyukuk
7.) Saruhan Bey Türbesi

Türbe Saruhanoğulları Beyliği’nin kurucusu Alpagu oğlu Saruhan Bey’e aittir. İzmir Caddesi üzerinde Muradiye ve Sultan camileri arasındaki alanda yer alır. Kitabesi yoktur. Saruhan Beyin torunu İshak Çelebi tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir. Saruhan Bey’in 1345, İshak Çelebi’nin 1388 de öldüğünden yola çıkarak bu tarihler arasında yapıldığı kabul edilir.

Resim: Saruhan Bey türbesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676638353/in/set-72157637316852616

Resim: Saruhan Bey’in mezarı
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676435426/in/set-72157637316852616

Türbe dıştan enine dikdörtgen ve kubbelidir. Doğu cephesinde bulunan yıkık kemer izi orijinal türbenin bitişiğinde başka bir yapının daha bulunduğunu gösterir. Bugün var olmayan bu yapının ne olduğu konusunda farklı iddialar vardır. Hakkı Acun bu ikinci yapının da bir türbe olduğu ve bu şekilde bölgenin bir aile mezarlığı haline getirildiği görüşünü dile getirir. Yapının kuzey ve doğusundaki ahşap kapılar üzerinde kündekari tekniği ile yapılmış süslemeler vardır.

Türbenin doğu tarafındaki bahçe içinde 1828-1829 civarlarında vefat etmiş olan türbenin türbedarı Selim Efendi’nin mezarı bulunur.

8.) Darphane

İshak Çelebi Mahallesi, Küpbaşı Sokağı’ndadır. Ulu Cami’nin 50 metre kadar güneybatısında bulunur. Kare planlı, iki katlı ve üzeri kubbe ile örtülüdür. Yapının kitabesi yoktur. İçerisinde bulunmuş olan sikkelere göre tarihlendirilir. Bu sikkeler arasında 1362 tarihli İlyas Bey adına basılmış bir sikke bulunmaktadır. Bu yüzden bu tarihten önce yapıldığı kabul edilir. Yapının hangi amaçla yapıldığı konusunda farklı görüşler vardır. Zaviye, köşk, darphane veya bir dükkanın imalathanesi olduğu iddia edilmiştir. Hakkı Acun, yapının darphane veya imalathane olduğu fikrindedir. Çeşitli zamanlarda restore edilen yapıda, 2013 yılında yeni bir restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışması başlamıştır. Anadolu’da pek benzerine rastlanılmayan yapı Manisa’nın ilginç eserlerinden birisidir.

Resim: Darphane (2013 restorasyonundan önce)
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676524053/in/set-72157637316852616

9.) Gülgün Hatun (Dere) Külliyesi

Külliye, Dere Mahallesi Kumludere Caddesi üzerinde, Kabak Tekkesi ve Revak Sultan Türbesi arasındaki alandadır. İshak Çelebi’nin karısı Gülgün Hatun tarafından 14. yüzyılın ikinci yarısında yaptırılmıştır. Mescit, hamam, zaviye, türbe ve çeşmeden oluşan külliyeden geriye mescit, hamam ve türbe kalmıştır. Geçirdiği restorasyonlar ve çevre düzenlemeleri ile külliye tamamen gün yüzüne çıkarılmıştır.

9.1.) Mescit

Kare planlı ve üzeri kubbe ile örtülü küçük bir mescittir. Yuvarlak gövdeli minare yapıya sonradan eklenmiştir. İçinde ve dışında günümüze ulaşmış bir süsleme bulunmamaktadır.

Resim: Gülgün Hatun Mesciti
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676829343/in/set-72157637316852616

9.2.) Hamam

Mescitin kuzey duvarına bitişik olarak yapılmıştır. Semavi Eyice tarafından yapılan sınıflandırmaya göre “Haçvari Dört Eyvan Şemalı ve Köşe Hücreli” bir hahamdır. Sıcaklık, ılıklık, tıraşlık ve soğukluk bölümlerinden oluşur. Plan olarak yine Saruhanlılar döneminde yapılmış olan Çukur Hamamı’na benzer. Geçirdiği restorasyon sonrası kapalı durumda bulunan yapı şu an hamam olarak ya da başka bir amaç için kullanılmamaktadır.

Resim: Gülgün Hatun Hamamı
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676591545/in/set-72157637316852616

9.3.) Yedikızlar Türbesi

Hamamın 50 metre kadar doğusunda yer alır. İçerisinde yedi tane mezar bulunmaktadır. Bu mezarlardan birinin Gülgün Hatun’a, geri kalan altısının ise onun kızlarına ait olduğu rivayet edilir.

Resim: Yedikızlar Türbesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676609965/in/set-72157637316852616

10.) Ulu Camii ve Külliyesi

Cami, medrese, türbe, hamam, çeşmeler ve mevlevihaneden oluşan külliye Saruhanlılar döneminden günümüze ulaşan en önemli eserdir. Spil Dağı eteklerinde kale surları dışında inşa edilmiştir. Külliyedeki yapılar 1366 ile 1378 yılları arasında Saruhanoğlu İshak Çelebi döneminde yapılmıştır.

10.1.) Ulu Camii

Resim: Manisa Ulu Camii
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676647955/in/set-72157637316852616

Resim: Kuzey Taç Kapı
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676753174/in/set-72157637316852616

Resim: Kuzey Taç Kapı Süslemeleri
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676776644/in/set-72157637316852616

Cami, kuzey yönündeki avlu taç kapısı üzerinde yer alan kitabeye göre tarihlendirilir. Kitabede günümüz Türkçesi ile şunlar yazılıdır:

Sağ taraf: “Mescitleri insanlara ibadethane kılan Allah’a hamdederim. Varlıkların en faziletlisi ve mahlukların en hayırlısı olan resulü Muhammed’e salat ve selam olsun.”

Resim: Kitabe (Sağ Taraf)
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677012413/in/set-72157637316852616

Kapı üzerindeki bölüm: “Bu güzel mabedi ve cami-i şerifi imar etmeye kalkan ... bu mescitin tamamlanmasında uğraş veren büyük sultan, milletlerin yükünü yüklenen ikinci İskender’dir. O, kötülüklerin yok edicisi, kafirlerin kahredicisi, Allah yolunda muzaffer bir kişidir.”

Resim: Kitabe (Kapı üzerindeki bölüm)
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676994463/in/set-72157637316852616

Sol taraf: “Kulların günahlarını affeden Allah’ın inayetiyle desteklenen Saruhan Bey’in torunu, İlyas Bey’in oğlu İshak Çelebi; Allah onun mülkünü daim kılsın. 768 (= M. 1366)”

Resim: Kitabe (Sol Taraf)
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676773615/in/set-72157637316852616

Kitabeden de anlaşıldığı gibi cami Saruhan Bey’in torunu İshak Çelebi tarafından 1366 yılında yaptırılmıştır. Gerek Osmanlı, gerekse Cumhuriyet döneminde çeşitli onarımlar geçiren cami günümüzde de ibadete açıktır. Caminin yapımında bol miktarda devşirme malzeme kullanılmış olması dikkati çeker. Bazı kaynaklarda caminin yapıldığı yerde daha önceden antik bir yapı olduğu ve caminin de bu yapının kalıntıları üzerine inşa edildiği yazılıdır.

Cami, kareye yakın dikdörtgen planlı olup harimin üzeri kubbe ile örtülüdür. Sekizgen kasnak üzerine oturan bu mihrap önü kubbenin çapı 10 metrenin üzerindedir. Hakkı Acun, caminin bu mihrap önü kubbesinin merkezi bir mekan yaratma açısından Osmanlı mirari anlayışını etkileyen önemli bir adım olduğunu belirtir. Anadolu’da bilinen camiler arasında sekizgen kasnak üzerine oturan ilk kubbe de Manisa Ulu Camii’nde bulunmaktadır.

Caminin bir diğer önemli özelliği de harimin kuzey tarafında yer alan üç tarafı revaklarla çevrili, ortasında bir şadırvan bulunan avlusudur. Hakkı Acun, bu avlu tipinin beylikler döneminde yapılan ilk örneği olduğunu belirtir. Avlu revaklarını taşıyan farklı tipteki sütunlar devşirme başlıklıdır. Avlunun ana giriş kapısı kuzey tarafta yer alan görkemli taç kapıdır. Caminin kitabesi de bu taç kapı üzerinde yer alır.

Resim: Avlu Revakları
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676826155/in/set-72157637316852616

Resim: Minare
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677111883/in/set-72157637316852616

Resim: Devşirme Sütun Başlıkları
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676906746/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677135943/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677149533/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676948116/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676979974/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676997204/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677005594/in/set-72157637316852616

Avlunun doğu tarafında da kuzeydekine göre daha küçük olmakla birlikte bir taç kapı daha vardır. Doğudaki taç kapının üst sağ ve sol yanlarında muhtemelen eski Yunanca olan yazıların ve süslemelerin bulunduğu mermer parçalar dikkat çekicidir. Avlunun batı tarafında ise İshak Çelebi türbesinin ve medresenin olduğu bölüme geçilen bir kapı bulunur.

Resim: Doğu Taç Kapısı
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676693764/in/set-72157637316852616

Resim: Doğu Taç Kapısı Süslemeleri
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677051213/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676809575/in/set-72157637316852616

Camide dikkat çeken bir diğer unsur ise hakiki kündekari tekniği ile yapılmış ahşap minberdir. Abanoz ağacından yapılmış minberin ustası Antepli Mehmet bin Abdülaziz, Bursa Ulu Camii’nin minberini de yapmıştır. Ahşap işçiliği açısından beylikler döneminin bir şaheseri olan minber, 2000 yılında kapsamlı bir restorasyon geçirmiştir. Minberin ahşap olan kapıları bugün Manisa müzesinde muhafaza edilmektedir.

Resim: Minber
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676958765/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677050344/in/set-72157637316852616

10.2.) Mevlevihane

Külliyedeki diğer yapıların birhayli uzağında, Yukarı Tabakhane Mahallesinde, Spil Dağı’na giden yol üzerindedir. Kitabesi günümüze ulaşmamıştır. Evliya Çelebi, seyahatnamesinde mevlevihanenin kitabesinden de bahsetmiştir. Bina Evliya Çelebi’nin naklettiği bu kitabeye göre tarihlendirilir. Kitabede günümüz Türkçesi ile şunlar yazılıdır: “Bu mübarek İshakiye zaviyesini, adaletli emir, muzaffer komutan İshak bin İlyas 770 de yapılmasını emretti ve onu Osman bin Emetullah yaptı.”

Kitabeden de anlaşıldığı gibi yapı H. 770 (= M. 1368-69) yılında İshak Bey tarafından mimar Osman bin Emet’e yaptırılmıştır. Burada adı geçen Osman bin Emet ile medreseyi yapan Emet bin Osman’ın aynı kişi olduğu, ismin doğru halinin günümüzde de var olan medrese kitabesindeki şekliyle Emet bin Osman olması gerektiği genel olarak kabul görmüştür.

1960’lı yıllara kadar harap durumda olan iki katlı ve üzeri kubbe ile örtülü yapı, geçirdiği restorasyonlar sonucu ayağa kaldırılmıştır. Günümüzde müze olarak kullanılan yapıda Mevlevilik ile ilgili şeyler sergilenmekredir.

Resim: Mevlevihane
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676216245/in/set-72157637316852616

10.3.) Ulu Camii (Fethiye) Medresesi

Caminin batı tarafında bitişik olarak yapılmıştır. Giriş kapısı üzerindeki kitabeye göre tarihlendirilir.

Resim: Medrese
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677075774/in/set-72157637316852616

Kitabede günümüz Türkçesi ile şunlar yazılıdır: “Bu mübarek medresenin inşası için emretti. Mücahit ve gazilerin yardımcısı büyük Sultan İshak Han bin İlyas Han bin Saruhan, Allah onun mülklerini daim kılsın ... ayda 780. Bu işi Allah katında fakir ve zengin olan Hacı Emet bin Osman yaptı. Allah her ikisini de affetsin.”

Resim: Medrese Kitabesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677077306/in/set-72157637316852616

Kitabede de görüldüğü gibi medrese H. 780 (= M. 1378) tarihinde İshak Çelebi tarafından Emet bin Osman isimli bir mimara yaptırılmıştır. Medrese açık avlulu, iki katlı ve tek eyvanlıdır. Alt kat dikdörtgen planlı, revaksız avlu etrafına sıralanmış odalardan oluşur. Avlunun doğu tarafında oda yerine İshak Çelebi’nin türbesi vardır. Üst kat ise kuzey ve batı yönünde uzanır. İnşasında kesme ve moloz taş, tuğla ve devşirme malzemeler kullanılmıştır. Devşirme sütun ve sütun başlıkları dikkat çekicidir. Medresenin içinde ve dışında dikkat çekici başka bir süsleme bulunmamaktadır. Manisa’da yapılan ilk medrese olması bakımından önemlidir.

10.4.) İshak Çelebi Türbesi
Ulu Camii ile medrese arasındadır. Aslen türbe olarak mı yapıldığı, yoksa medrese odalarından birinin sonradan türbeye mi çevrildiği kesin olarak bilinmemektedir.

Resim: Türbe Girişi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677115684/in/set-72157637316852616

Kesme ve moloz taştan yapılan türbenin giriş kapısının iki yanındaki devşirme mermer sütunlar dikkat çekicidir. Türbenin içindeki dört mezar İshak Çelebi, karısı ve çocuklarına aittir.

Resim: Türbe Girişindeki Devşirme Sütunlar
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677327223/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677082365/in/set-72157637316852616

Resim: İshak Çelebi’nin Mezarı
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677140676/in/set-72157637316852616

10.5.) Çukur Hamamı

Caminin 50 metre kadar doğusundadır. Kitabesi yoktur. Külliyenin yapıldığı tarihler olan 1366 ile 1378 yılları arasında bir tarihte yaptırıldığı kabul edilir. Yakın geçmişte geçirdiği restorasyonlar sonucu harap halinden kurtulup ayağa kaldırılmıştır. Günümüzde hamam olarak ya da başka bir amaçla kullanılmamaktadır. Semavi Eyice’nin sınıflandırmasına göre “Haçvari Dört Eyvanlı ve Köşe Hücreli” plana sahip olan hamam plan olarak çağdaşı Dere Hamamı’na çok benzer. Sıcaklık, ılıklık, soğukluk ve traşlık bölümlerinden oluşan hamamın üzeri kubbeler ile örtülüdür. Giriş kapısının ön bölümünde, dağ yönünden gelip şehre doğru giden tuğladan yapılmış bir su künkünün toprak üstünde kalan bir bölümü görülebilir.

Resim: Çukur Hamamı ve Önündeki Su Künkü
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677180876/in/set-72157637316852616

10.6.) Çeşmeler

Mederesenin giriş kapısının iki tarafında iki adet çeşme bulunur. Medrese ile beraber 1378 tarihinde yapıldıkları kabul edilir. Kesme taş, moloz taş ve tuğladan yapılmışlardır.

Resim: Ulu Cami Çeşmeleri
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10677186494/in/set-72157637316852616

Kaynaklar

- Acun, Hakkı (1999). Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- http://www.istanbul.edu.tr/Bolumler/guzelsanat/beylikler.htm
- http://www.manisakulturturizm.gov.tr/belge/1-56241/ulu-camii-ve--kulliyesi-manisa-merkez.html
- Fotoğraflar 2013 yılı içerisinde çeşitli zamanlarda tarafımdan çekilmiştir.

Yüzbaşı Şerafettin (1889 - 6 Kasım 1951)

“Benim yaptığım nedir ki! Bir vatan ve askerlik vazifesinden ibaret değil mi?”

2. Süvari Tümeni 4. Alay'a bağlı müfrezesiyle öncü birlik olarak 9 Eylül 1922 sabahı Sabuncubeli, Bornova, Halkapınar ve Alsancak üzerinden Konak'a gelip Hükümet Konağı'ndaki Yunan bayrağının yerine Türk bayrağını çekmiştir...

Manisa İl Merkezinde Saruhanlılar Döneminden Günümüze Ulaşan Eserler - Bölüm 1

Hazırlayan: Tonyukuk

1.) Kale (Hacet) Mesciti

Yapı, Spil Dağı eteklerinde bulunan Manisa kalesinin dış kale surları içindedir. Halk tarafından türbe olduğuna inanılır ve bu amaçla ziyaret edilir. Yapı etrafındaki ağaç ve çalılarda dilek dileyenlerin bağladıkları çaputlar görülmektedir. Fakat Hakkı Acun, bugüne ulaşan kalıntılardan yola çıkarak yapının üzeri kubbe ile örtülü bir mescit olduğunu düşünmektedir. Günümüzde üst örtüsü tamamen, yan duvarları da kısmen yıkılmış olan yapıya ait bir kitabe yoktur. Bu yüzden ne zaman ve kim tarafından yapıldığı ile ilgili kesin bir bilgi yoktur. Bazı kaynaklarda Saruhan Bey tarafından yaptırıldığı belirtilmiştir. Eğer bu iddia doğru kabul edilirse Saruhan Bey’in ölüm tarihi olan 1345 yılından önce yapılmış olması gerekir. Yine bu iddia doğru kabul edilirse Saruhan Bey tarafından yaptırılıp günümüze ulaşmış tek eserdir.

Resim: Hacet Mesciti kalıntıları
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676512653/in/set-72157637316852616

2.) Hacı İlyas Bey Mesciti

Mescit, Adakale Mahallesi Değirmen Sokak ile Dönertaş Sokağın kesiştiği noktadadır.

Resim: Hacı İlyas Bey Mesciti http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676604833/in/set-72157637316852616

Son cemaat yerinde Arapça bir kitabe yer alır. Kitabenin günümüz Türkçesine tercümesi şu şekildedir:“Mescitler şüphesiz Allah’ındır. O halde Allah’tan başkasına kulluk etmeyin (Cin Suresi 18. Ayet). Bu mübarek mescitin yapılmasını 764 senesinin cemazziyyel evvelinde Mehemmed oğlu Hacı İlyas emretmiştir.”

Resim: Hacı İlyas Bey Mesciti kitabesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676343385/in/set-72157637316852616

Kitabede belirtildiği gibi mescit H. 764 (= M. 1362) tarihinde Mehmet oğlu Hacı İlyas tarafından yaptırılmıştır. Mesciti yaptıran bu kişi hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Mescit, kitabesi günümüze ulaşan en eski Saruhanlılar dönemi eseridir. Kare planlı ve kubbeli yapısı Selçuklular ve Beylikler döneminde sıkça kullanılmış bir şekildir.

Mescitin son cemaat yerinin ortasında yuvarlak gövdeli, devşirme başlıklı bir sütun bulunur. Bunun dışında binanın iç ve dışında önemli bir süsleme yoktur. Giriş kısmının beton ile sıvanması orijinalliğine zarar vermiştir.

Resim: Hacı İlyas Bey Mesciti'nde devşirme sütun başlığı http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676395806/in/set-72157637316852616

Binanın doğu duvarında bir çeşme bulunur. Çeşme üzerindeki kitabeden M.1747 yılında Halil isimli birisi tarafından yaptırıldığı anlaşılmıştır. Bu sebeple Halil Efendi çeşmesi olarak bilinir. Çeşme üzerindeki kitabede şunlar yazılıdır:

Bir Halil nam sahib’ül-hayrat-ı Hak
Eyledi lütfu ile tevfik-i refik
Bu hayat efza sebili yaptı ol
Buldu revnak ile çar-ı tarik
Remz eder atşa’na tarih lüleli
Karlı buzlu sukker-i aynü’r-rahik
Sene 1160 (= M.1747)

3.) Haki Baba Mesciti

Mescit, Kaynak Mahallesi Yavaşali Sokağı’ndadır. Spil dağı eteklerinde eğimli bir arazi üzerine yapılmıştır. Kitabesi yoktur. Arşiv kayıtlarına göre Saruhanoğulları döneminde yaşamış Horasan erenlerinden Haki Baba o mevkide bir mescit ve bir zaviye yaptırmıştır. 1371 tarihinde hazırlanmış olan Revak Sultan vakfiyesinde Haki Baba’nın imzası vardır. Onun Saruhanlılar döneminde yaşamış olduğunun önemli kanıtlarından biri bu belgedir.

Resim: Haki Baba Mesciti
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676555383/in/set-72157637316852616

Günümüzde Haki Baba Mesciti olarak anılan yapı 1651-1652 yılında zaviyeden mescite dönüştürülen yapıdır. Orijinal mescit günümüze ulaşmamıştır. 1671 yılında Manisa’ya gelen Evliya Çelebi mescitin minaresiz olduğunu ve çatısının kiremit ile kaplı olduğunu belirtmektedir. Enine dikdörtgen planlı ve kırma çatılı yapıya 1956 yılında bir minare eklenmiştir. Yapının dış duvarları tamamen beton ile sıvanmıştır. İç ve dışında orijinal yapıya ait süslemeler yoktur. Mescitin mihrap ve minberi de yakın geçmişte yapılmıştır.

Mescitin doğu dış duvarına yapışık olarak yapılmış bir çeşme bulunur. Çeşme M. 1871-1872 yıllarında Serseri Dede isimli bir tarikat ehli tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde tamamı fayans ile kaplanmış olan çeşmenin orijinalliği bozulmuştur.

4.) Attar Ece (Hoca) Camii
Cami Topçu Asım Mahallesi Cami Sokağı’nda bulunmaktadır. Kurtuluş Savaşı sırasında Yunanlılar tarafından yakılan caminin yerine 1923-1924 yıllarında eski temeller üzerine yeni bir cami yapılmıştır. Eski yapıdan kalan tek orijinal kısım minaredir.

Resim: Attar Ece Camii
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676370924/in/set-72157637316852616

Caminin orijinal kitabesi yoktur. Yeniden yapıldığı sırada eklenen kitabede şunlar yazılıdır:

Sanki yakdı şehr ile bu camii a’da-yı din
Kendi yandı düşmanın hep oldular matem-karin
Kaçtılar bak inlerinden kalmadı nam-ü nişan
Gayretullahtır bu ya hu hamd ola feth-i mübin
Ehl-i iman rağm ile cüşan olup birleşdiler
Yapdılar bu mabed-i revnak-tırazı pek metin
Salim-u Asım görünce söyledi ihlas ile
Çıkdı bir tarihi rana “Vahuluha halidin” (H. 1342 / M. 1923-1924)

Resim: Attar Ece Camii kitabesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676315765/in/set-72157637316852616

Bugün artık var olmayan ilk cami 14. Yüzyılın ikinci yarısında Attar Hoca tarafından yaptırılmıştır. Attar Hoca, Saruhanlılar döneminde Manisa’da yaşamış olan Halveti şeyhi Revak Sultan’ın kardeşidir.

Caminin avlusunda Fatih Çeşmesi ismiyle anılan bir çeşme bulunur. Şu an üzerinde bulunmayan kitabesine göre çeşme M. 1480-1481 (Fatih Sultan Mehmet dönemi) yıllarında Hacı Mehmet ve Hacı Yakup isimli kişiler tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde çeşme beton ile sıvanmıştır ve orijinalliğini kaybetmiştir.

5.) Seyyit Hoca Tekkesi

İshak Çelebi Mahallesi Ulutepe Caddesi üzerindedir. Yapıya ait bir kitabe yoktur. Kayıtlardan anlaşıldığına göre İshak Çelebi dönemi devlet adamlarından İbrahim Seydi Sultan tarafından yaptırılmıştır. Orijinal yapının tekke, türbe, ahırlar ve misafirhaneden oluşan bir külliye olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Bugün külliyeden geriye sadece tekke kalmıştır. Kare planlı ve üzeri kubbe ile örtülü tekke günümüzde mescit olarak kullanılmaktadır.

Resim: Seyyit Hoca Tekkesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676440375/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676497966/in/set-72157637316852616

6.) Revak Sultan Türbesi

Çaybaşı Mahallesi Kumludere Sokak’ta yer alır (Ağlayan Kaya’nın karşısında). 1371 tarihli vakfiyeye göre tarihlendirilir. Vakfiyedeki kayıtta türbeye bitişik bir Halveti tekkesi olduğu da belirtilmektedir. Fakat günümüze sadece türbe ulaşmıştır.

Resim: Revak Sultan Türbesi
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676519196/in/set-72157637316852616
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676590536/in/set-72157637316852616

Kare planlı, sekizgen külahlı kubbe devşirme malzeme ile yapılmıştır. Dış güney duvarında bir Bizans mozaik parçası bulunur.

Resim: Türbe güney duvarındaki Bizans mozaiği
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676574086/in/set-72157637316852616

Giriş kapısı üzerindeki kırık kitabede Ayet’el Kürsi’den bir parça yazılıdır. Türbenin içinde kitabesiz üç mezar vardır. Mezarlardan biri Revak Sultan’a, diğerleri de kim olduğu bilinmeyen bir kadın ve erkeğe aittir. Kaynaklara göre Revak Sultan, Saruhanlılar döneminde Manisa’da yaşamış olan bir Halveti şeyhidir. Daha önce yaptırdığı mescitten bahsedilen Attar Hoca ile kardeştirler.

Resim: Türbe giriş kapısı üzerindeki yazı ve süslemeler.
http://www.flickr.com/photos/107625956@N06/10676569784/in/set-72157637316852616

Kaynaklar

- Acun, Hakkı (1999). Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
- http://www.istanbul.edu.tr/Bolumler/guzelsanat/beylikler.htm
- http://www.manisakulturturizm.gov.tr/belge/1-56241/ulu-camii-ve--kulliyesi-manisa-merkez.html
- Fotoğraflar 2013 yılı içerisinde çeşitli zamanlarda tarafımdan çekilmiştir.